Οι κύστεις ωοθηκών είναι τις περισσότερες φορές ανώμαλοι σχηματισμοί γεμάτοι με υγρό που προέρχονται από τις ωοθήκες. Οι κύστες στις ωοθήκες μπορεί να έχουν μέγεθος από μερικά εκατοστά ως και πάνω από 30 εκατοστά. Στη συντριπτική τους πλειοψηφία, είναι καλοήθεις. Μπορούν να αναπτυχθούν σε οποιαδήποτε ηλικία, από την νεογνική περίοδο, κυρίως κατά τη διάρκεια της εφηβείας και μέχρι και μετά την εμμηνόπαυση. Εμφανίζονται λόγω ορμονικής δυσλειτουργίας κάποιου κύκλου. Αυτή η κύστη ονομάζεται και «άρριχτο ωοθυλάκιο» και δεν χρειάζεται αφαίρεση. Υπάρχουν όμως άλλες κύστεις, που πρέπει να αφαιρούνται.

Οι κύστεις ανευρίσκονται στο ενδοκολπικό υπερηχογράφημα. Οι κύστεις με λεπτό τοίχωμα έως 8 εκατοστά, χωρίς ύποπτα υπερηχογραφικά χαρακτηριστικά παρακολουθούνται χωρίς άλλη παρέμβαση. Εάν υπάρξουν ευρήματα, μπορεί να απαιτηθεί και αξονική τομογραφία ή μαγνητική τομογραφία.

Εάν είναι ύποπτες, συνιστάται η λαπαροσκοπική τους εξαίρεση. Ύποπτες χαρακτηρίζονται όταν:
Συνυπάρχει υγρό και στερεό περιεχομένο, παρουσία διαφραγμάτων με αγγείωση, προσεκβολές ανώμαλου σχήματος
Δεν απορροφούνται σε διάστημα μεγαλύτερο των τριών μηνών
Έχουν μέγεθός μεγαλύτερο των 10 εκατοστών
Χαρακτηρίζονται ως κυστικά τερατώματα, ινώματα και άλλοι στερεοί όγκοι
Υπάρχει αιμορραγικό ωχρό σωμάτιο με περιτονίτιδα
Ενώ η γυναίκα είναι στην εμμηνόπαυση διαγνωστεί κύστη μεγαλύτερη των 5 εκατοστών.

Ταξινόμηση κύστεων

Λειτουργικές κύστες

Σχηματίζονται μετά από διαταραχή του μηχανισμού της ωορρηξίας. Μπορεί να προκαλέσουν διαταραχές της περιόδου και αίσθημα βάρους στην πυελική χώρα, δυσφορία κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής επαφής.

Είναι ο πιο συνηθισμένος τύπος στις γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας. Σε αυτές περιλαμβάνονται οι θυλακικές κύστες, τα ωχρά σωμάτια και οι ωχρινικές κύστες. Γενικά, οι κύστεις αυτές προκαλούνται από αλλαγές στα επίπεδα των ορμονών και μπορούν από μόνες τους να προκαλέσουν περαιτέρω ορμονική ανισορροπία. Κατά μέσο όρο οι κύστεις αυτές έχουν διάμετρο 1,5-5 εκατοστά αλλά μπορεί να φτάσουν και τα 8 εκατοστά. Οι περισσότερες απορροφούνται μέσα σε 4-8 εβδομάδες. Μπορεί να προκαλέσουν έντονο κοιλιακό πόνο και αιμορραγία εάν προκληθεί συστροφή ή ρήξη της κύστης.

Καλοήθεις νεοπλασματικές κύστεις ή καλοήθεις όγκοι ωοθηκών

Λιγότερο συχνές με συνηθέστερους τύπους το καλοήθες κυστικό τεράτωμα, τη δερμοειδή κύστη, τα κυσταδενώματα και τα ινώματα των ωοθηκών. Οι καλοήθεις αυτοί όγκοι αναπτύσσονται αργά και σπάνια μεταλλάσσονται σε κακοήθεια. Είναι ασυμπτωματικοί ή μπορεί να προκαλέσουν ανωμαλίες στην έμμηνο ρύση ή πόνο στο περιτόναιο εάν διαρραγούν. Σπάνια μπορεί να υπάρξει συστροφή κύστεως ή παρουσία ασκήτη και πλευριτικού υγρού στα ινώματα. Δεν εξαφανίζονται με την πάροδο του χρόνου. Σε εμμένουσες τέτοιες κύστες, διενεργείται περαιτέρω έλεγχος με μαγνητική τομογραφία και εργαστηριακός έλεγχος καρκινικών δεικτών. Μπορεί να απαιτείται η αφαίρεσή τους χειρουργικά, χωρίς να αποκλείεται και η αφαίρεση της αντίστοιχης ωοθήκης.

Κακοήθεις κύστες

Παρουσιάζονται πιο συχνά μετά την εμμηνόπαυση, αλλά μπορεί να εμφανιστούν σε κάθε ηλικιακή ομάδα. Οι υποψίες κακοήθειας αυξάνονται όταν εντοπίζονται ορισμένα χαρακτηριστικά στη φυσική εξέταση, στον υπέρηχο και στο ιστορικό της ασθενούς.

Θεραπεία

Η θεραπεία κύστεων ωοθηκών λαμβάνει ατομικό χαρακτήρα ανάλογα με το εκάστοτε συγκεκριμένο κλινικό σενάριο, και τα ευρήματα του υπερήχου και της φυσικής εξέτασης. Στις δυνατότητες θεραπείας περιλαμβάνονται η παρακολούθηση, οι αλλεπάλληλες υπερηχογραφικές εξετάσεις ή η χειρουργική επέμβαση με τη μορφή της κυστεκτομής (αφαίρεση της κύστης) ή η ωοθηκοτομή (αφαίρεση της ωοθήκης).

Μια κύστη στην ωοθήκη μπορεί να υποστεί ρήξη και να χυθεί το περιεχόμενό της στην κοιλιακή χώρα, γεγονός που μπορεί να προκαλέσει πόνο και πιθανόν αιμορραγία από την ίδια την ωοθήκη. Όταν συμβαίνει κάτι τέτοιο, μπορεί να απαιτείται χειρουργική επέμβαση. Οι κύστες ωοθηκών, ιδιαίτερα όταν είναι μεγαλύτερες από 5 εκατοστά στο μέγεθος, μπορεί επίσης να υποστούν συστροφή. Η κύστη συστρέφεται γύρω από το μίσχο της διακόπτοντας την παροχή αίματος στην ωοθήκη. Η κατάσταση αυτή προκαλεί ισχυρό κοιλιακό πόνο και απαιτεί άμεση χειρουργική επέμβαση.

Αφαίρεση κύστης ωοθηκών

Εάν μία κύστη δεν υποχωρήσει ή μεγαλώσει πάνω από 5 cm, με συμπτώματα ή το υπερηχογράφημα δείχνει πολύπλοκες κύστεις, τότε πρέπει να πρέπει να γίνεται αφαίρεση χωρίς να σπάσουν ώστε να δοθούν για ιστολογική εξέταση. Εάν αυτό είναι αδύνατον λόγω θέσης ή μεγέθους, απαιτείται η αφαίρεση και της αντίστοιχης ωοθήκης, διότι εάν η κύστη είναι νεοπλασματική, δεν πρέπει να διαχυθεί το περιεχόμενό της, πριν ελεγχθεί ιστολογικά, που είναι και ο μόνος τρόπος ασφαλούς διάγνωσης. Επίσης, κατά την επέμβαση, γίνεται λήψη υγρού από την κοιλιά για κυτταρολογική εξέταση.

Η αφαίρεση κύστης ωοθήκης μπορεί να γίνει με ασφάλεια και αποτελεσματικά με λαπαροσκοπική κυστεκτομή, αφήνοντας τον υγιή ιστό των ωοθηκών στη θέση του και ανέπαφο. Οι κύστεις, ανεξάρτητα από το μέγεθός τους, μπορούν να αφαιρεθούν ολόκληρες, καθώς αποκόπτονται προσεκτικά από την ωοθήκη και αφαιρούνται από το σώμα σε λαπαροσκοπικό καλάθι. Οι κύστεις ωοθηκών που θεωρούνται ύποπτες για καρκίνο, αποστέλλονται για ταχεία βιοψία πριν ολοκληρωθεί η επέμβαση, ώστε με βάση τη διάγνωση να εξελιχθεί το χειρουργείο.

Τα πλεονεκτήματα της λαπαροσκοπικής αφαίρεσης

Το χειρουργείο γίνεται με μεγάλη ευκρίνεια και ακρίβεια.
Η νοσηλεία είναι ενός 24ώρου.
Ταχύτατη ανάρρωση και επιστροφή στην καθημερινότητα
Σημαντικά λιγότερος μετεγχειρητικός πόνος.
Τομές μικρότερες του ενός εκατοστού οπότε καλύτερο αισθητικό αποτέλεσμα.
Βελτιστοποιείται η αναπαραγωγική ικανότητα της γυναίκας.
Ταυτόχρονη λεπτομερής διερεύνηση της κοιλιακής χώρας και των οργάνων της και εάν υπάρχουν συμφύσεις, γίνεται η λύση τους στην ίδια επέμβαση.