Η ενδομητρίωση αποτελεί μια συχνή καλοήθης πάθηση κατά την οποία το ενδομήτριο παράγεται σε περιοχές εκτός από την ενδομητρική κοιλότητα. Πρόκειται για μια οιστρογονοεξαρτώμενη νόσο που αφορά το 8 – 10% των γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας.
Οι περιοχές στις οποίες εμφανίζεται είναι με σειρά συχνότητας οι εξής:
- Ωοθήκες (δημιουργώντας κύστεις που ονομάζονται σοκολατοειδείς ή ενδομητριώματα)
- Στους συνδέσμους της μήτρας (ιερομητρικοί σύνδεσμοι)
- Στις σάλπιγγες
- Στο τοίχωμα του παχέος εντέρου
- Στην ουροδόχο κύστη
- Στο περιτόναιο
Η εν τω βάθη ενδομητρίωση αποτελεί την πιο σοβαρή μορφή ενδομητρίωσης καθώς προσβάλει όργανα όπως η ουροδόχος κύστη, το παχύ έντερο, ο ουρητήρας και οι σύνδεσμοι της μήτρας και προκαλεί έντονο πόνο τόσο στη διάρκεια της περιόδου, όσο και εκτός περιόδου. Επιπλέον, δημιουργεί διαταραχές στην ανατομία της κοιλιάς επηρεάζοντας την ποιότητα ζωής της γυναίκας αλλά και την αναπαραγωγική της ικανότητα. Για την αντιμετώπισή της, οι χειρουργικοί χειρισμοί απαιτούν μεγάλη εξειδίκευση και εμπειρία που διαθέτει ο Χειρουργός Δρ. Δ. Ζυγούρης και το Κέντρο Καινοτόμας Γυναικολογικής Χειρουργικής στο οποίο μετέχει.
Αναλυτικά για την πάθηση:
Ενδομητρίωση στις Ωοθήκες
Η ενδομητρίωση της σάλπιγγας έχει όλα τα χαρακτηριστικά της ενδομητρίωσης.
Έμμεση ένδειξη για την ενδομητρίωση των ωοθηκών μπορεί να αποτελέσουν κυστικές αλλοιώσεις πάνω ή μέσα στην ωοθήκη. Οι ενδομητριακές κύστες πάνω ή μέσα στην ωοθήκη μπορεί να ξεπεράσουν το μέγεθος των 10 εκ. Το αιματώδες υγρό πήζει δημιουργώντας τις επονομαζόμενες «σοκολατοειδείς κύστεις». Στο σημείο αυτό εντοπίζονται συχνά ενδομητριακές κύστες. Συνήθως οφείλονται σε μια μικρή ενδομητριακή εστία στην ωοθήκη, η οποία αιμορραγεί μαζί με κάθε εμμηνορρυσία, φτάνοντας με τον καιρό σε μεγάλο μέγεθος, συγκρατώντας το αίμα μέσα στην κύστη. Όταν το περιεχόμενο των κυστών πήζει δημιουργούνται συνεπώς οι επονομαζόμενες «σοκολατοειδείς κύστεις».
Επίσης μπορεί να σχηματιστούν συμφύσεις. Η αποφλοίωση της κύστης μέσω λαπαροσκόπησης αποτελεί την καλύτερη επιλογή θεραπείας. Πιθανόν να ενδείκνυται και η αφαίρεση της ωοθήκης μαζί με τις συμφύσεις.
Ενδομητρίωση της Σάλπιγγας
Η ενδομητρίωση της σάλπιγγας έχει όλα τα χαρακτηριστικά της ενδομητρίωσης. Εκτός από τους πόνους, οι ασθενείς συχνά πάσχουν από στειρότητα, διότι η σάλπιγγα είναι ελάχιστα ή καθόλου διαπερατή. Η θεραπεία της στειρότητας είναι δύσκολη, διότι η χειρουργική διάνοιξη της σάλπιγγας συνήθως αποτυγχάνει. Σε περίπτωση επιθυμίας τεκνοποίησης, οι ασθενείς θα πρέπει να λάβουν υπ’ όψιν την τεχνητή γονιμοποίηση. Η εξωσωματική γονιμοποίηση και η εμβρυομεταφορά προσφέρουν μεγάλη πιθανότητα επιτυχίας.
Ενδομητρίωση του Περιτοναίου
Αυτό το είδος ενδομητρίωσης εντοπίζεται συχνά στο δουγλάσειο χώρο (περιοχή μεταξύ ορθού και κόλπου) και στο τοίχωμα της ουροδόχου κύστης. Οι ασθενείς συνήθως έχουν ελάχιστες ή καθόλου ενοχλήσεις. Η καλύτερη επιλογή είναι η ριζική αφαίρεση της ενδομητρίωσης και όχι η απλή πήξη (καταστροφή της εστίας μέσω ηλεκτρικού καυτηριασμού ή λέιζερ).
Η εν τω βάθει ενδομητρίωση
Η εν τω βάθει ενδομητρίωση μπορεί να προκαλέσει χρόνιο πυελικό πόνο, με αποτέλεσμα τόσο την άμεση επίπτωση στην ποιότητα ζωής της γυναίκας και στην προσωπική της υγεία. Συχνά η εν τω βάθει ενδομητρίωση ανευρίσκεται στο επίπεδο του ορθοκολπικού διαφράγματος και των ιερομητρικών συνδέσμων στο οπίσθιο πυελικό τοίχωμα, εγγύς των νεύρων. Ο πόνος που προκαλείται ή σχετίζεται με τη νόσο οφείλεται στην διήθηση των νεύρων. Η πυελική αυτόνομη νεύρωση είναι το «μονοπάτι» του νευρικού ελέγχου της ουροδόχου κύστεως, του ορθού και της σεξουαλικής διέγερσης (λίπανση και διόγκωση του κόλπου). Το κάτω υπογάστριο νεύρο περιέχει αισθητικές και συμπαθητικές ίνες που προκαλούν χαλάρωση του εξωστήρα μυός της ουροδόχου κύστεως και σύσπαση του σφικτήρα της ουρήθρας. Τα πυελικά σπλαχνικά νεύρα περιέχουν παρασυμπαθητικές ίνες που προκαλούν τη σύσπαση του εξωστήρα της κύστεως, με αποτέλεσμα την ούρηση.
Η επέμβαση αυτή πραγματοποιείται λαπαροσκοπικά, με πολύ θεαματικά αποτελέσματα από την εξειδικευμένη ομάδα μας στο Κέντρο Καινοτόμας Γυναικολογικής Χειρουργικής του «Αγίου Λουκά» Θεσσαλονίκης και την καινοτόμα τεχνική nerve sparing που εφαρμόζουμε. Δείτε αναλυτικά για την Χειρουργική της εν τω βάθει ενδομητρίωσης.
Σε περίπτωση επιλογής μια πιο συντηρητικής επέμβασης η μείωση στο πυελικό άλγος είναι σαφώς μικρότερη και τα ποσοστά επανεμφάνισης αυξάνονται κατακόρυφα. Επομένως, η λαπαροσκοπική αφαίρεση της εν τω βάθη ενδομητρίωσης με διατήρηση των νεύρων (nerve sparing) αποτελεί την καλύτερη θεραπευτική αντιμετώπιση διεθνώς.
Ενδομητριωσικές κύστεις
Ανακαλύπτονται συνήθως τυχαία, καθώς δεν προκαλούν πόνο, εκτός κι αν συνυπάρχει ενδομητρίωση και σε άλλες περιοχές. Η θεραπεία είναι η χειρουργική αντιμετώπιση και συνίσταται στη λαπαροσκοπική αφαίρεση της κύστης με το τοίχωμά της. Είναι σημαντικό να αφαιρεθεί ολόκληρη η κύστη μα το τοίχωμά της και να αποφευχθεί η καταστροφή ωοθηκικού ιστού, προκειμένου να μην επηρεαστεί η γονιμότητα της γυναίκας.
Χειρουργική Θεραπεία της ενδομητρίωσης
Η θεραπεία της ενδομητρίωσης περιλαμβάνει τη χειρουργική αφαίρεση ή καταστροφή της εστίας, καθώς επίσης την ορμονική καταστολή του κύκλου, για τη μείωση της πιθανότητας επανεμφάνισής της. Η ολοκληρωτική αφαίρεση της ενδομητρίωσης μέσω λαπαροσκοπικής χειρουργικής από τους εξειδικευμένους ιατρούς, αποτελεί στις μέρες μας το χρυσό κανόνα.
Η χειρουργική θεραπεία στοχεύει στην αφαίρεση αλλοιωμένου ιστού (εστία ενδομητρίωσης, ενδομητριακές κύστες, ουλές και συμφύσεις) όσο το δυνατόν, μέσω λαπαροσκόπησης. Το πλεονέκτημα έγκειται στην αποφυγή των παρενεργειών της ορμονικής θεραπείας.
Το μειονέκτημα της ανοικτής χειρουργικής επέμβασης έγκειται στο ότι δύναται μόνο οι αφαίρεση ορατών και απτών εστιών. Μικροσκοπικά μικρά ενδομητριακά εμφυτεύματα μπορούν να παραβλεφθούν, όπως και εστίες που έχουν διεισδύσει βαθιά στον ιστό καθώς επίσης εστίες σε άλλα συστήματα των οργάνων. Η λαπαροσκόπηση από τη μια πλευρά προσφέρει το πλεονέκτημα της μεγέθυνσης, διότι ο λαπαροσκοπικός φακός προσφέρει έως και 7 φορές μεγέθυνση εικόνας.
Ποια είναι η εξέλιξη της νόσου;
Εντός 5 ετών ύστερα από τη χειρουργική θεραπεία ενδομητρίωσης και σε 20-40% των περιπτώσεων τα συμπτώματα επανεμφανίζονται. Η ενδομητρίωση είναι μια χρόνια πάθηση που παρουσιάζει υποτροπές και μόνο η ολοκληρωτική διακοπή λήψης οιστρογόνων μπορεί να οδηγήσει σε μακροπρόθεσμη απαλλαγή πόνων και υποχώρηση της νόσου.
Η αμφοτερόπλευρη αφαίρεση των ωοθηκών – με ή χωρίς αφαίρεση της μήτρας – αποτελεί τη μοναδική αρχή που προστατεύει από την πιθανότητα υποτροπής. Για ριζική, «ευνουχιστική» θεραπεία γίνεται λόγος μόνο σε έσχατη περίπτωση όταν η πάθηση επανεμφανίζεται συνεχώς και συνδέεται με αντίστοιχα συμπτώματα των άλλων οργάνων του υπογαστρίου όπως του εντέρου και της ουροδόχου κύστης. Επιπλέον η γυναίκα θα πρέπει να έχει φτάσει σε κατάλληλη ηλικία και να έχει ολοκληρώσει τον οικογενειακό της προγραμματισμό.
